Προτάσεις αντιμετώπισης του ρωσικού εμπάργκο στα αγροτικά προϊόντα

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την Τετάρτη 10 Σεπτεμβρίου την αναστολή των μέτρων έκτακτης ανάγκης για τις αγορές των ευπαθών φρούτων και λαχανικών (αξίας 125 εκατομμυρίων €). Η αιτία είναι ότι οι αιτήσεις που έχουν υποβληθεί ξεπερνούν κατά πολύ τις συνολικές μέσες ετήσιες εξαγωγές της ΕΕ προς τη Ρωσία. Επομένως χρειάζεται ένα ποιο διαφανές σύστημα που να αποζημιώνει μόνο όσους έχουν υποστεί ζημιά από το εμπάργκο και όχι τους διάφορους επιτήδειους. Η ισχύς ρωσικών αντιμέτρων (εμπάργκο) στα αγροτικά προϊόντα της ΕΕ (Ελλάδα) από 10/8/2014 και για 1 χρόνο.

Πρώτο και περισσότερο πληττόμενο προϊόν (και λόγω υπερπαραγωγής) τα επιτραπέζια ροδάκινα. Η έναρξη του εμπάργκο σημειώθηκε όταν περίπου είχαν ολοκληρωθεί (παραγωγή-εμπορία-εξαγωγή) τα 2/3 της συνολικής ποσότητας.

Στη ρώσικη αγορά απευθύνεται περίπου το 30% της συνολικής παραγωγής. Για κάποιους συνεταιρισμούς στη ρώσικη αγορά απευθύνεται το 75-80% της συνολικής τους παραγωγής. (Επίσης και άλλα αγροτικά προϊόντα εποχής, καρπούζια, βερίκοκα, σταφύλια δέχτηκαν ισχυρές πιέσεις τόσο στη διάθεση όσο και στις τιμές όλη την περίοδο και αναμένεται το ίδιο πρόβλημα να αντιμετωπίσει το ακτινίδιο)

Το συνολικό μέγεθος της ζημιάς  που προκύπτει από το ρώσικο εμπάργκο δεν μπορεί να προσδιορισθεί. Πάντως, η συνολική αξία των εξαγωγών των αγροτικών προϊόντων προς την Ρωσία αγγίζει τα 406 εκ. Το 41,5% των ελληνικών εξαγωγών προς Ρωσία καλύπτουν τα αγροτικά προϊόντα. Σύμφωνα με τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Εξαγωγέων τα κυριότερα προϊόντα του αγροτικού τομέα που κατευθύνονται στη ρωσική αγορά είναι τα νωπά ακτινίδια, με την αξία των εξαγωγών τους να φτάνει τα 25,7 εκατ. ευρώ, τα νωπά ροδάκινα (24,5 εκατ. ευρώ), νωπές φράουλες (23,5 εκατ. ευρώ), βερίκοκα-κεράσια κ.ά.( 12,01 εκατ. ευρώ), νωπά μπρουνιόν και νεκταρίνια (10,03 εκατ. ευρώ), ελαιόλαδο και κλάσματά του (8,05 εκατ. ευρώ), πολτοί καρπών και φρούτων - μαρμελάδες (6,39 εκατ. ευρώ), ιχθυρά (5,26 εκατ. ευρώ), αγγούρια νωπά και διατηρημένα (5,03 εκατ. ευρώ) και ελιές (4,8 εκατ. ευρώ

Οι άμεσες ζημιές που προκύπτουν από το εμπάργκο είναι οι εξής:

Α) Απώλεια εξαγωγικής δυνατότητας στην αγορά της Ρωσίας, πιθανόν και με στοιχεία μονιμότητας

Β) πίεση της αγοράς με εντονότερο τρόπο (διάθεση-τιμή) λόγω υπερπροσφοράς (λόγω του εμπάργκο τόσο η Ισπανία όσο και η Ιταλία έριξαν τεράστιες ποσότητες σε πολύ χαμηλές τιμές στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη). Για παράδειγμα, οι τιμές στον τομέα των φρούτων και λαχανικών της ΕΕ και στον γαλακτοκομικό τομέα έχουν μειωθεί περισσότερο από 50% σε ορισμένα κράτη μέλη, δεδομένου ότι το 29% των εξαγωγών φρούτων και λαχανικών της ΕΕ συνήθως αποστέλλονται προς τη Ρωσία, καθώς και το 33% των εξαγωγών τυριών. Με άλλα λόγια, οι κυρώσεις καταλήγουν σε μια υπερπροσφορά αγροτικών προϊόντων και τροφίμων στην ευρωπαϊκή αγορά, εντείνοντας τις υπάρχουσες αντιπληθωριστικές τάσεις που επικρατούν, ιδιαίτερα στον ευρωπαϊκό Νότο

Γ) Σημαντική  στα όρια της καταστροφής μείωση εισοδήματος παραγωγού, ιδίως στους μικρομεσαίους

Δ) Δημιουργία κλίματος αβεβαιότητας στους παραγωγούς με σοβαρό κίνδυνο πλημμελούς καλλιέργειας των οπωρώνων την επόμενη περίοδο ή και οριστικής εγκατάλειψης τους

Ε) Δημιουργία τεράστιων προβλημάτων σε επιχειρήσεις, ιδίως ΜΜΕ άμεσα συνδεδεμένες με την αγροτική παραγωγή-τυποποίηση-μεταφορά (φάρμακα-λιπάσματα-σύμβουλοι πιστοποίησης-υλικά συσκευασίας) που θα επηρεάσει αποφασιστικά όλη την οικονομική δραστηριότητα των αγροτικών περιοχών.

Η συνολική χρηματοδότηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι 125 εκατ. ευρώ και διαχωρίζεται σε 82 εκατ. ευρώ  για τα μήλα και τα αχλάδια, ενώ για όλα τα υπόλοιπα οπωροκηπευτικά θα διατεθούν 43 εκατ. ευρώ. Η χρηματοδότηση αυτή κρίνεται χαμηλή και δεν καλύπτει σε καμιά περίπτωση το κόστος για την ελληνική οικονομία από την επιβολή του εμπάργκο. Επίσης, σύμφωνα με δημοσιεύματα, το μεγαλύτερο ποσοστό των πόρων - πάνω από 80% - θα τα λάβει η Πολωνία. Τόσο γιατί έχει τον μεγαλύτερο όγκο εξαγωγών προς την Ρωσία όσο και για τον γεωστρατηγικό της ρόλο.  

Ένα ζήτημα είναι με βάση ποιο κριτήριο έγινε αυτός ο διαχωρισμός ανάμεσα στα μηλοειδή και τα υπόλοιπα οπωροκηπευτικά και αν αντικατοπτρίζεται ένας αντίστοιχος διαφορετικός βαθμός συμμετοχής στην ρωσική αγορά των προϊόντα αυτών.  Ο διαχωρισμός θα έπρεπε να γίνει με βάση τον βαθμό συμμετοχής της κάθε χώρας στο εμπόριο των οπωροκηπευτικών που περιλαμβάνει ο κανονισμός με τη Ρωσία  και σε δεύτερο επίπεδο η κάθε χώρα να επιμερίζει τα ποσά που της αναλογούν με βάση το βαθμό συμμετοχής του κάθε προϊόντος στο εμπόριο αυτό.

Είναι θετικό ότι οι παραγωγοί που δεν ανήκουν σε Ομάδες Παραγωγών (ΟΠ) μπορούν να αποζημιωθούν και αυτοί. Αρνητικό είναι όμως ότι τα ποσά που θα λάβουν θα είναι πολύ μικρότερα από τα μέλη των ΟΠ. Για παράδειγμα, στις αποσύρσεις με προορισμό άλλον από την δωρεάν διανομή στις οργανώσεις παραγωγών καταβάλλεται το 75% της οριζόμενης τιμής ενώ στα μη μέλη το ποσό αυτό είναι 50%.  Αντίστοιχες διαφοροποιήσεις υπάρχουν και στην πρώιμη συγκομιδή ή την μη συγκομιδή όσον αφορά το ποσοστό της χρηματικής συνδρομής της ένωσης.

Δεδομένου ότι ο βαθμός ανάπτυξης του θεσμού της ΟΠ στην Ελλάδα είναι από τους πλέον χαμηλούς στην Ευρώπη, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να χαθεί ένα διόλου ευκαταφρόνητο μέρος των αποζημιώσεων. 

Η ώθηση για τους παραγωγούς να δημιουργούν συλλογικότητες όπως οι ΟΠ, θα πρέπει να γίνεται μέσα από άλλες πολιτικές και όχι από διαδικασίες αντιμετώπισης κρίσεων για τις οποίες μάλιστα φέρει ευθύνη η ίδια η ΕΕ με την εξωτερική της πολιτική.

Προτάσεις σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο:

ü      

      Διεκδίκηση αύξησης των κοινοτικών πόρων για αποζημιώσεις στους πληττόμενους παραγωγούς, (οι οποίοι φαίνεται ότι θα φθάσουν μόλις τα 20-30 εκατ. € για τους ροδακινοπαραγωγούς πανευρωπαϊκά).Άμεση αναπλήρωση απωλειών εισοδήματος των παραγωγών. Ο κατάλογος των γαλακτοκομικών προϊόντων που είναι επιλέξιμα για προσωρινή ενίσχυση στην ιδιωτική αποθεματοποίηση θα πρέπει να διευρυνθεί και η περίοδος να παραταθεί, καθώς πολλά προϊόντα δεν καλύπτονται από τα τρέχοντα μέτρα. Η τιμή παρέμβασης γάλακτος πρέπει επίσης να ενημερωθεί επειγόντως ώστε να λάβει υπόψη της αύξησης του κόστους παραγωγής. Επιπλέον, ο κατάλογος των φρούτων και λαχανικών που είναι επιλέξιμα για τα μέτρα απόσυρσης θα πρέπει να επεκταθεί, ώστε να περιλαμβάνει για παράδειγμα τα εσπεριδοειδή, και οι ποσότητες να αυξηθούν. Επίσης, η τιμή αναφοράς θα πρέπει να ενημερωθεί ώστε να καλύπτει την αύξηση του κόστους παραγωγής.

ü      Εξασφάλιση χρηματοδότησης για να μπορέσουν οι παραγωγοί ροδακίνου και των υπόλοιπων αγροτικών προϊόντων να ασκήσουν απρόσκοπτα τις καλλιέργειες τους για την επόμενη καλλιεργητική περίοδο. (πάγωμα οφειλών,  χαμηλότοκα δάνεια σε παραγωγούς )

ü      Κρατική στήριξη και σχεδιασμός για διεύρυνση των αγορών που απευθύνονται τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα

ü      Δωρεάν διανομή αδιάθετων ποσοτήτων σε κοινωνικά ευπαθείς ομάδες και σε κρατικούς φορείς (νοσοκομεία, στρατός, ιδρύματα)

ü      Στήριξη άμεσα συνδεδεμένων επιχειρήσεων που κινδυνεύουν με χρεωκοπία λόγω του εμπάργκο (πάγωμα υποχρεώσεων προς το κράτος για 1 χρόνο, επιχορήγηση τόκων δανείων για το παραπάνω διάστημα, άμεση ενεργοποίηση Ο.Α.Ε.Π (Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων) για πιστώσεις που υπάρχουν σε εξαγωγείς στη Ρωσία και υπάρχει δυσκολία αποπληρωμής )

ü      Αποζημίωση για φορτία που αναχώρησαν για Ρωσία από 4-Αυγ έως 10-Αυγ και, Λευκορωσία) είτε επέστρεψαν στην Ελλάδα

ü      Στήριξη των μόνιμων θέσεων εργασίας μέσα από προγράμματα και έκτακτη οικονομική ενίσχυση για τους εποχιακά εργαζόμενους που αποδεδειγμένα δούλευαν σε συσκευαστήρια και μειώθηκε ή διακόπηκε ο χρόνος εποχικής απασχόλησης

ü  Ενεργοποίηση κρατικών φορέων και περιφερειών για άμεσο επανασχεδιασμό διάθεσης αγροτικών προϊόντων που μέχρι τώρα απευθύνονταν στη ρώσικη αγορά.

ü      Όπως έχει επισημανθεί από διάφορους φορείς (πχ Copa-Cogeca), «τα πολιτικά ζητήματα απαιτούν και πολιτικές λύσεις» και για αυτό τον λόγο είναι αναγκαία η λήψη της πολιτικής απόφασης για αποζημίωση των παραγωγών και από κονδύλια του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού επιπλέον αυτών που προβλέπονται από τον προϋπολογισμό της ΚΓΠ. Αυτό το ζήτησαν ομόφωνα και οι Υπουργοί Γεωργίας στο Συμβούλιο της 5^ης Σεπτεμβρίου