(*) του Βαγγέλη Αποστόλου
Δημοσιεύτηκε στην Αυγή της Κυριακής 29.06.2014
Το Άλσος - Πάρκο της Νέας Φιλαδέλφειας αποτελεί μια σωστή επιλογή της πρώτης δεκαετίας του 1.900 να ιδρυθούν χώροι πρασίνου στην τότε αναπτυσσόμενη οικιστικά Αθήνα, ώστε μαζί με άλλους παρόμοιους, όπως οι λόφοι Λυκαβηττού, Στρέφη, Αγίου Ιωάννου Βουλιαγμένης, Πεδίου του Άρεως και άλλοι, να αποτελούν έκτοτε τους μοναδικούς πνεύμονες πρασίνου της Αθήνας.
Δημοσιεύτηκε στην Αυγή της Κυριακής 29.06.2014
Το Άλσος - Πάρκο της Νέας Φιλαδέλφειας αποτελεί μια σωστή επιλογή της πρώτης δεκαετίας του 1.900 να ιδρυθούν χώροι πρασίνου στην τότε αναπτυσσόμενη οικιστικά Αθήνα, ώστε μαζί με άλλους παρόμοιους, όπως οι λόφοι Λυκαβηττού, Στρέφη, Αγίου Ιωάννου Βουλιαγμένης, Πεδίου του Άρεως και άλλοι, να αποτελούν έκτοτε τους μοναδικούς πνεύμονες πρασίνου της Αθήνας.
Η σημερινή επιφάνεια των 423 στρεμμάτων καθορίστηκε ταυτόχρονα με τη σύσταση του προσφυγικού οικισμού της Νέας Φιλαδέλφειας, όταν κηρύχθηκε ως αναδασωτέα έκταση από ένα ευρύτερο δημόσιο κτήμα. Μετά την πάροδο πολλών ετών ο υπουργός Γεωργίας εξέδωσε δύο παραχωρητήρια υπέρ του δήμου, το ένα κατά κυριότητα για 122 στρέμματα και το άλλο κατά χρήση για την υπόλοιπη έκταση, με σκοπό τη συντήρηση, την προστασία και τη συμπλήρωση του δάσους στο διηνεκές. Δίπλα και σε επαφή με το άλσος, προς τη νοτιοδυτική πλευρά, παραχωρήθηκε και από το υπουργείο Οικονομικών έκταση 26,6 στρεμμάτων στο ερασιτεχνικό τότε αθλητικό σωματείο της ΑΕΚ για να ανεγερθεί το γήπεδό της.
Μέχρι το 1980, σχεδόν τίποτε δεν σηματοδοτούσε τι θα επακολουθήσει στην περιοχή, όταν ο δήμος άρχισε να βλέπει το Άλσος σαν παρακαταθήκη οικοπεδικών εκτάσεων, όπου μπορούσαν να αναπτυχθούν κερδοσκοπικές επιχειρήσεις από τρίτους, αλλά και από τον ίδιο. Έτσι όλως αυθαίρετα αναπτύχθηκε στο τμήμα των 122 στρεμ. ένα τουριστικό περίπτερο με τεχνητή λίμνη, που, αν και κρίθηκε οριστικά και αμετάκλητα παράνομο και κατεδαφιστέο, ο δήμος επιμένει να το λειτουργεί εκμισθώνοντάς το.
Όλως αυθαίρετα επίσης λειτούργησε στον χώρο σινεμά, εγκαταστάθηκε εκκλησία, έγιναν πεζοδρομήσεις, επιλέχθηκε έκταση για την εγκατάσταση και το πλύσιμο των απορριμματοφόρων, λειτούργησε ζωολογικός κήπος, παιδικές χαρές κ.λπ. Το κυριότερο βέβαια όλων είναι ότι την προολυμπιακή περίοδο ο δήμος επεδίωξε να εντάξει όλο το Άλσος σε αναπτυξιακό πρόγραμμα της Ε.Ε., με σκοπό την πλήρη τουριστική και επιχειρηματική οικονομική εκμετάλλευση, πράγμα που δεν έγινε γιατί υπήρξε αυστηρή προειδοποίηση ότι σε παραμικρή νέα μεταβολή μέρους του Άλσους θα ανακληθεί το παραχωρητήριο.
Δυστυχώς λίγο πριν από τη διενέργεια των Ολυμπιακών Αγώνων έγινε με νόμο πρόβλεψη να αλλάξουν οι όροι και οι συντελεστές δόμησης στην περιοχή, προκειμένου να κατασκευασθεί το νέο γήπεδο της ΑΕΚ. Η ρύθμιση ήταν τόσο πρόχειρη, ώστε οι εμπνευστές της συμπεριέλαβαν στην αλλαγή χρήσης και μέρος του Άλσους, χωρίς να ρωτηθούν οι αρμόδιες Δασικές Υπηρεσίες και, το κυριότερο, χωρίς να λάβουν υπόψη το ιδιοκτησιακό καθεστώς του και την κατάτμηση που επιφερόταν στην ιδιοκτησία, ερήμην του δήμου.
Το όλο σκηνικό, με το σαθρό του υπόβαθρο, συμπλήρωσε και η διοίκηση της ΑΕΚ, η οποία ήταν τόσο βέβαιη ότι θα πετύχει την κατασκευή νέου σταδίου με χρήση και παρακείμενης αναδασωτέας έκτασης του Άλσους, ώστε έφτασε μέχρι του σημείου όχι μόνο να γκρεμίσει το παλιό γήπεδο, αλλά και να αποψιλώσει τον προβλεπόμενο για το νέο γήπεδο χώρο του Άλσους, κάνοντας και εκσκαφές θεμελίωσης του νέου σταδίου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο δήμος, αν και ιδιοκτήτης, παρακολουθούσε απαθής τα συμβαίνοντα, για τα οποία τρίτοι προσέφυγαν στο ΣτΕ, που ως γνωστόν με απόφασή του έκρινε τον νόμο αντισυνταγματικό, χωρίς να κριθούν και άλλα επιμέρους ζητήματα.
Κάτι ανάλογο θα συμβεί και με το νομοσχέδιο για το Ρυθμιστικό της Αθήνας (άρθρο 81) που επαναφέρει τη χωροθέτηση του νέου γηπέδου της ΑΕΚ, χρησιμοποιώντας και πάλι έκταση 6 στρ. από το Άλσος. Ιδιαίτερα δε η τροπολογία που εισηγείται ο ΣΥΡΙΖΑ για να ψηφίσει τη συγκεκριμένη ρύθμιση είναι τόσο εξειδικευμένη, ώστε επαναλαμβάνει ουσιαστικά το ίδιο λάθος της προηγούμενης αντισυνταγματικής ρύθμισης.
Η δυνατότητα να αλλάξει χρήση έστω και τμήμα του Άλσους δεν είναι σήμερα εφικτή, νομικά και συνταγματικά, για τους παρακάτω λόγους:
1) Γιατί στο Άλσος, που αποτελεί αναδασωτέα έκταση στο διηνεκές, δεν μπορεί να αιτιολογηθεί άρση αναδάσωσης. Μια τέτοια πράξη προϋποθέτει την επιστροφή της έκτασης στο προ της κήρυξης καθεστώς, δηλαδή στη διαχείριση της έκτασης ως δημοσίου κτήματος από το υπουργείο Οικονομικών. Στην περίπτωση αυτή αναγκαστικά πρέπει να αιτιολογηθεί και ανάκληση της παραχώρησης που έγινε προς τον δήμο, κατά το μέρος που γίνεται εισήγηση για άρση αναδάσωσης.
2) Γιατί το ισχύον Σύνταγμα του 1974 βρήκε το Άλσος με χαρακτήρα και δάσους, που προστατεύεται πλέον και στο πλαίσιο των άρθρων 24 και 117 παρ. 3 του Συντάγματος. Η προβλεπόμενη από το Σύνταγμα άλλη χρήση, εκ δημοσίου συμφέροντος επιβαλλομένη (βλέπε άρθρο 24 Συντάγματος), δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να αιτιολογηθεί με επέκταση εγκαταστάσεων ήδη υπάρχοντος γηπέδου. Άλλωστε η επίκληση έλλειψης χωρητικότητας όταν γίνονται σημαντικοί αγώνες δεν αντέχει στη λογική της εξυπηρέτησης δημοσίου συμφέροντος, αφού στις περιπτώσεις αυτές οι αγώνες μπορούν να προγραμματίζονται σε μεγαλύτερα γήπεδα με συμφωνία της ΑΕΚ (π.χ. ΟΑΚΑ).
3) Γιατί, όπως έχει κάνει δεκτό η σχετική νομολογία του ΣτΕ, η κατάτμηση δασικής ιδιοκτησίας συγχωρείται μόνο για λόγους καλύτερης διαχείρισης, δηλαδή για δασοπονικούς σκοπούς. Πόσο μάλλον όταν ο δήμος δεν έχει την ευχέρεια από τους συμβατικούς όρους παραχώρησης να συγκατατεθεί σε εκχώρηση τμήματος του παραχωρηθέντος σε αυτόν Άλσους, αλλά μόνο να μεριμνά στο διηνεκές για την προστασία του και τη συμπλήρωση της αναδάσωσης όπου κρίνεται αναγκαίο.
4) Γιατί κάθε προσπάθεια τροποποίησης του ρυθμιστικού σχεδίου Αθήνας, διά της νομοθετικής οδού, θα κρίνεται ότι αντίκειται στο ισχύον Σύνταγμα, αν δεν παρατίθενται εύλογοι ισχυρισμοί για την αναγκαιότητά της, πόσο μάλλον όταν λόγω παραλείψεων στον σχεδιασμό δεν υπολογίζονται οι επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και στο δημόσιο συμφέρον. Στη συγκεκριμένη περίπτωση του δάσους - Άλσους στη Νέα Φιλαδέλφεια, οι λόγοι διατήρησης και προστασίας του έχουν αναχθεί από μακρού ήδη σε λόγους δημοσίου συμφέροντος.
5) Γιατί οι επεμβάσεις σε δάση και δασικές εκτάσεις, με το ισχύον Σύνταγμα, αποτελούν μέτρο εξαιρετικού χαρακτήρα και τέτοια αναγκαιότητα δεν στοιχειοθετείται σήμερα στο δάσος - Άλσος της Νέας Φιλαδέλφειας. Αντιθέτως, στοιχειοθετούνται πλήρως οι επιδιώξεις καλά οργανωμένων κέντρων κερδοσκοπικών συμφερόντων, που ποδηγετώντας τις ευαισθησίες των οπαδών μιας λαοφιλούς ποδοσφαιρικής ομάδας, όπως είναι η ΑΕΚ, επιδιώκουν μια άλλη μορφή (πολλαπλών κερδοσκοπικών χρήσεων) εκμεταλλεύσεων, ακόμα και αυτών των ποδοσφαιρικών γηπέδων, με απώτερο σκοπό το οικονομικό όφελος.
Με βάση τα παραπάνω το γήπεδο της ΑΕΚ μπορεί και πρέπει να γίνει στην έκταση των 26,2 στρ., που της έχει παραχωρηθεί για τον συγκεκριμένο σκοπό, όπως εξάλλου και η νεοεκλεγείσα δημοτική αρχή υποστηρίζει.
Πάνω από όλα, όμως, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η υπεράσπιση του φυσικού περιβάλλοντος σημαίνει ταυτόχρονα και θεραπεία του δημοσίου συμφέροντος.